De EU-dwangarbeidwet als nieuwe motor voor due diligence

De toekomst van de EU-richtlijn inzake zorgplicht voor duurzaam ondernemingsbestuur (Corporate Sustainability Due Diligence Directive – CSDDD) is opnieuw onzeker. Afgelopen week verwierp het Europees Parlement het mandaat om het afgezwakte compromisvoorstel direct door te sturen naar de triloogonderhandelingen. Omdat zowel de Raad als de Commissie al hebben aangegeven lichtere versies te steunen, lijkt het er echter op dat de uiteindelijke wet alsnog sterk zal worden afgezwakt — waardoor de impact ervan op verantwoord ondernemen binnen de EU beperkt zal blijven.

Hoewel dit op het eerste gezicht een tegenslag lijkt voor corporate accountability in Europa, denken wij bij 2Impact dat een ander wetgevingsinitiatief in de praktijk juist een krachtige motor kan worden voor mensenrechten-due diligence: de EU-verordening inzake dwangarbeid (Forced Labour Regulation, FLR), die in 2024 werd aangenomen en vanaf 2027 van kracht wordt.

In deze blog leggen we uit wat de FLR inhoudt en wat dit betekent voor bedrijven.

Wat is de FLR en wat verstaan we onder dwangarbeid?

In tegenstelling tot de CSDDD verplicht de FLR bedrijven niet direct om due diligence uit te voeren. De verordening is namelijk productgericht: goederen die met dwangarbeid zijn vervaardigd, mogen niet langer worden ingevoerd, verkocht of verhandeld binnen de EU-markt.

Als autoriteiten na onderzoek vaststellen dat een product ergens in de waardeketen met dwangarbeid is geproduceerd, kunnen zij dat product uit de handel halen, de invoer of uitvoer ervan verbieden of zelfs de vernietiging ervan eisen. Dat kan grote financiële gevolgen hebben voor bedrijven.

De FLR hanteert de definitie van dwangarbeid van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO): werk of dienst die onder dreiging van een straf wordt verricht en waarvoor de betrokkene zich niet vrijwillig heeft aangeboden. De ILO noemt onder andere looninhouding, schuldgebonden arbeid, misbruik van werkomstandigheden of huisvesting en buitensporige overuren als indicatoren van dwangarbeid.

Dit laat zien dat dwangarbeid niet alleen gaat om openlijke dwang, maar ook subtielere vormen kan aannemen, zoals wervingsschulden, dreiging met ontslag of verplichte overuren. Het raakt daarmee aan een breed spectrum van arbeidsrechten.

Producten als cacao, koffie, katoen, kleding, elektronica en metalen zoals goud en kobalt staan op de lijst van het Amerikaanse ministerie van Arbeid als goederen die vaak met dwangarbeid worden geproduceerd — een indicatie van de omvang van het probleem.

De FLR geldt niet alleen voor import, maar ook voor export vanuit de EU. Europese exporteurs moeten er dus ook op toezien dat producten die in Europa worden gemaakt, vrij zijn van dwangarbeid voordat zij op buitenlandse markten terechtkomen.

Omdat de FLR van toepassing is op alle producten, sectoren en bedrijven die goederen op de EU-markt brengen of uitvoeren, kan deze wetgeving in potentie veel meer bedrijven raken dan de CSDDD ooit zou kunnen.

Wat dit betekent voor bedrijven?

Vergelijkbare wetgeving in andere landen laat zien dat de FLR zeer concrete gevolgen kan hebben. Zo kreeg de Taiwanese fietsenfabrikant Giant onlangs te maken met een Amerikaans invoerverbod nadat de douane vijf indicatoren van dwangarbeid in hun activiteiten had vastgesteld.

Hoewel de FLR geen formele due diligence-verplichting bevat, wordt het uitvoeren van mensenrechten-due diligence daarmee in feite een vorm van risicomanagement. Bedrijven die aantoonbaar hun toeleveringsketens in kaart brengen, risico’s analyseren en maatregelen nemen om dwangarbeid te voorkomen, zullen beter voorbereid zijn op onderzoeken en kunnen verstoringen in hun bedrijfsvoering voorkomen.

Ook al verschuift het regelgevingslandschap, de richting is duidelijk: bedrijven die nu investeren in robuuste processen voor mensenrechten-due diligence zijn niet alleen beter voorbereid op toekomstige wetgeving, maar beschermen vandaag al hun continuïteit en reputatie.

Bij 2Impact helpen we bedrijven bij het ontwikkelen en versterken van hun mensenrechten-due diligence-processen — van het in kaart brengen en monitoren van dwangarbeidrisico’s in de keten tot het nemen van concrete stappen om deze te beperken of uit te bannen.

Lees meer over onze diensten op het gebied van human rights due diligence en responsible procurement, en ontdek hoe wij jouw organisatie kunnen helpen om de volgende stap te zetten.

 

Deze blog is geschreven door Lisanne Hekman. Meer weten? Neem contact op met Lisanne.