Hoe ziet goede due diligence op mensenrechtengebied eruit?
In de geglobaliseerde economie van vandaag staan bedrijven onder toenemende druk om mensenrechten te respecteren en te beschermen, zowel binnen hun eigen operaties als in hun toeleveringsketens. Ontwikkelingen in regelgeving en veranderende verwachtingen van stakeholders hebben ervoor gezorgd dat gepaste zorgvuldigheid, ook wel due diligence genoemd, op het gebied van mensenrechten (HRDD) een essentieel onderdeel is geworden van duurzaam ondernemerschap.
Maar hoe ziet effectieve HRDD er in de praktijk uit? Hoe gaan koplopers om met de uitdaging om mensenrechten binnen hun complexe toeleveringsketens te identificeren, te voorkomen en aan te pakken? De afgelopen drie maanden heeft 2Impact een analyse uitgevoerd van koplopers op basis van de Corporate Human Rights Benchmark van de World Benchmarking Alliance, en gebruikte daarbij criteria gebaseerd op de OECD Due Diligence Guidance for Responsible Business Conduct en de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights. Dit artikel bundelt de belangrijkste best practices en biedt inzichten in hoe bedrijven verder kunnen gaan dan naleving en mensenrechten op een zinvolle en systemische manier kunnen verankeren.
1. Governance via multidisciplinaire teams
Een veelvoorkomende uitdaging bij de implementatie van HRDD is dat de verantwoordelijkheid vaak bij duurzaamheidsteams blijft liggen of versnipperd is over verschillende afdelingen. Dit leidt tot een moeizaam implementatieproces en hiaten in de verantwoordelijkheid. Een van de duidelijkste kenmerken van effectieve governance is daarom de oprichting van multidisciplinaire teams. Deze teams worden vaak ingericht als mensenrechtenraden, commissies of werkgroepen en bestaan uit vertegenwoordigers van duurzaamheid, inkoop, juridische zaken en operationele afdelingen. Ze komen regelmatig bijeen, rapporteren aan het senior management of de raad van bestuur, en zijn verantwoordelijk voor het toezicht op de implementatie van HRDD, het monitoren van opkomende risico’s en het integreren van mensenrechten in zakelijke beslissingen. De teams fungeren als interne verantwoordingsmechanismen door regelmatige (vaak kwartaal-) evaluaties van het mensenrechtenbeleid. Dit is bijzonder belangrijk, aangezien mensenrechtenrisico’s per definitie afdelingsoverstijgend zijn. Een juiste aanpak vereist samenwerking tussen afdelingen en gedeeld eigenaarschap van de uitkomsten. Multidisciplinaire governance-structuren zijn daarom essentieel voor de implementatie en integratie van HRDD in bedrijfsprocessen.
2. Supply chain mapping en traceerbaarheid
Een ander belangrijk onderdeel van effectieve HRDD is weten waar de risico’s zich bevinden. De meest vooruitstrevende bedrijven brengen hun toeleveringsketens gedetailleerd in kaart door leveranciers te categoriseren op basis van schakel in de keten, productcategorie, locatie en risicoprofiel. Dit proces omvat vaak het gebruik van externe data en samenwerking met NGO’s om land- en sectorspecifieke risico’s te analyseren. Deze mate van inzicht in de waardeketen stelt organisaties in staat om relaties met hoog risico te prioriteren, strategieën te ontwikkelen voor risicobewaking, en effectiever samen te werken met leveranciers. Digitale tools spelen een belangrijke rol in dit proces: sommige bedrijven gebruiken open source-platforms om leveranciersdata openbaar te maken, wat bijdraagt aan transparantie binnen de sector. Hierdoor kunnen stakeholders de inkooppraktijken van bedrijven beter beoordelen, wat bijdraagt aan vertrouwen. Andere tools omvatten due diligence-platforms die leveranciers en inherente risico’s identificeren en categoriseren, en prestatiegegevens consolideren tot een overzichtelijk geheel.
3. Leveranciersbetrokkenheid en continue monitoring
Na het identificeren van leveranciers, producten en regio’s met een hoog risico, gaan koplopers de dialoog aan met hun leveranciers om risico’s te verminderen en negatieve effecten te beperken. In plaats van een top-down benadering hanteren veel bedrijven een samenwerkingsgerichte aanpak, waarbij ze actief met leveranciers samenwerken aan capaciteitsopbouw en het ontwikkelen van instrumenten om mensenrechtenkwesties aan te pakken. Dit omvat de gezamenlijke ontwikkeling van Corrective Action Plans (CAP’s) om geïdentificeerde mensenrechtenproblemen op te lossen. Deze plannen bevatten vaak concrete mijlpalen, tijdslijnen en monitoringsmechanismen. De meest voorkomende benaderingen zijn gerichte training, tools voor capaciteitsopbouw en toegang tot externe ondersteuning. Om de voortgang van leveranciersbetrokkenheid te volgen, is continue monitoring van de implementatie en effectiviteit van deze programma’s noodzakelijk. De geanalyseerde bedrijven gebruiken hiervoor diverse monitoringtools, waaronder traditionele externe audits, scorekaarten, prestatie-indicatoren (KPI’s), digitale risico- en scanningtools en systemen voor feedback van werknemers.
4. Technologieën voor werknemersbetrokkenheid
Hoewel audits traditioneel worden gezien als het belangrijkste instrument om te bepalen of een leverancier aan de eisen voldoet, gaan koplopers inmiddels verder door ook directe input van getroffen werknemers op te nemen. Technologieën voor werknemersbetrokkenheid bieden werknemers in de toeleveringsketen een anoniem, veilig en direct kanaal om zorgen of potentiële mensenrechtenschendingen te melden. Deze mechanismen omvatten meertalige hulplijnen, mobiel gebaseerde enquêtes, online klachtenportalen, persoonlijke feedbacksessies of social media-kanalen, afgestemd op regionale standaarden. Een essentieel aspect is het gebruik van duidelijke meetindicatoren om het succes van deze methoden te bepalen: koplopers meten onder andere het aantal klachten, het percentage zaken dat binnen een bepaalde termijn is opgelost, de tevredenheidsscore over de afhandeling en het aantal verbeteringen op basis van de ontvangen feedback.
5. Herstelmaatregelen
Een van de meest centrale aspecten van mensenrechtenbenaderingen vanuit het perspectief van de rechtenhouder is hoe bedrijven reageren wanneer er schade optreedt. Herstelmaatregelen verschuiven de focus van preventie en monitoring naar verantwoordelijkheid, herstel en genoegdoening. De meest geavanceerde herstelprocessen omvatten directe consultatie met getroffen rechtenhouders bij het ontwikkelen van herstelmaatregelen, evenals het gebruik van digitale tools om betrokken personen te identificeren, classificeren en opvolgen in complexe situaties. Dit maakt een gedetailleerd en passend herstelproces mogelijk dat effectief is en afgestemd op de behoeften van de getroffen personen. Specifieke herstelmaatregelen kunnen financiële elementen omvatten, zoals geldelijke vergoedingen aan betrokken personen, betalingen om verloren inkomen of levensonderhoud te compenseren, of compensatie in natura (bijvoorbeeld voedsel of onderdak), maar ook niet-financiële elementen zoals formele excuses, revalidatie of toegang tot onderwijs of opleiding.
Conclusie
De hierboven beschreven praktijken laten zien hoe toonaangevende bedrijven HRDD implementeren in reactie op veranderende regelgeving en verwachtingen van stakeholders. Effectieve governance begint met de oprichting van multidisciplinaire teams die regelmatig bijeenkomen. Gedetailleerde supply chain mapping helpt bedrijven bij het identificeren van mensenrechtenrisico’s. Door leveranciers actief te betrekken, monitoringsystemen op te zetten en werknemers een stem te geven, kunnen bedrijven risico’s continu voorkomen en aanpakken. Wanneer schade optreedt, moet een passende herstelprocedure ervoor zorgen dat individuen zowel financieel als niet-financieel worden ondersteund. Nu HRDD een essentieel onderdeel wordt van duurzaam bedrijfsmanagement, bieden deze praktijken een waardevol referentiepunt voor organisaties die hun aanpak willen versterken en willen bijdragen aan meer rechtvaardige mondiale waardeketens.
Gerelateerde diensten
