Maak kennis met ons team - Lisanne Hekman

Hi Lisanne, kun je iets over jezelf vertellen?

Ik ben twee maanden geleden begonnen als consultant mensenrechten bij 2Impact. Daarvoor heb ik bij verschillende non-profitorganisaties gewerkt, allemaal met een focus op duurzame waardeketens en mensenrechten. Zo was ik onder andere betrokken bij het Accountability Framework initiative, een internationale coalitie van NGO’s die bedrijven helpt bij het aanpakken van ontbossing en mensenrechtenschendingen in hun waardeketens. Ook werkte ik aan projecten zoals de 'Behind the Barcodes’ campagne bij Oxfam Novib en was ik actief voor het business and human rights project van de Cambodian Center for Human Rights. Ik heb dus altijd gewerkt op het snijvlak van mensenrechten en internationale waardeketens.

Je bent gespecialiseerd in Human Rights Due Diligence (HRDD), wat houdt dit onderwerp precies in?

HRDD is het proces waarmee bedrijven mensenrechtenschendingen en -risico’s in kaart kunnen brengen en er vervolgens actie op ondernemen. Het gaat niet alleen om wat er binnen de eigen organisatie gebeurt, maar juist ook om wat er in de hele keten plaatsvindt, want daar bevinden zich vaak de grootste risico’s. 

Het proces bestaat uit zes stappen. Het begint met het opstellen van beleid en dit integreren in managementsystemen. Daarna breng je de risico’s in kaart, gevolgd door het nemen van acties om deze risico’s aan te pakken. Vervolgens monitor je of die acties daadwerkelijk effect hebben. Over de resultaten rapporteer je, en wanneer er sprake is van een schending, bied je herstel.

Er zijn een aantal internationale standaarden die richting geven aan dit proces, zoals de United Nations Guiding Principles for Business and Human Rights (UNGPs) en de OECD-richtlijnen voor MNEs.

Hoe ben je bij het onderwerp Human Rights terecht gekomen, en wat trok jou aan op dit onderwerp?

Ik heb culturele antropologie gestudeerd, en was daar al veel bezig met thema’s zoals machtsverhoudingen, ongelijkheid en de impact van maatschappelijke systemen op individuen en gemeenschappen.

Ik vind het heel interessant dat achter de producten die wij hier in de supermarkt of kledingwinkel kopen, hele ketens van mensen en processen schuilgaan. Wat er binnen die ketens gebeurt, is sterk afhankelijk van hoe bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen. Hun keuzes bepalen of mensen bijvoorbeeld een eerlijk loon krijgen, in veilige omstandigheden kunnen werken, of juist te maken hebben met uitbuiting en mensenrechtenschendingen. Als consument kunnen wij dus ook indirect bijdragen aan mogelijke situaties van uitbuiting en schendingen. Ik wil graag bijdragen aan oplossingen voor deze problemen. 

Welke stappen moeten bedrijven zetten om mensenrechten effectief in kaart te brengen?

Als bedrijf moet je eerst je waardeketen in kaart brengen om te begrijpen waar je producten vandaan komen en welke risico’s er verbonden zijn aan die producten en de landen waar ze vandaan komen. Hiervoor zal je onder andere in gesprek moeten gaan met je leveranciers. Daarnaast is er al veel bestaande informatie beschikbaar, bijvoorbeeld uit NGO-rapporten, dus je hoeft niet alles zelf opnieuw te onderzoeken. Als je het proces echt volledig wilt doorlopen, is het belangrijk om ook met rights-holders, dus de mensen wiens mensenrechten mogelijk geraakt kunnen worden door de activiteiten van het bedrijf, in gesprek te gaan.

Hoe ga je hierbij om met gebrekkige data of indirecte impacts, bijvoorbeeld in de keten?

Dat is een grote uitdaging, zeker in complexe en lange waardeketens. Toch is het belangrijk om te benadrukken dat bedrijven wel degelijk de verantwoordelijkheid hebben om mensenrechtenschendingen aan te pakken, zoals is vastgelegd in internationale mensenrechtenwetgeving.

Dat betekent niet dat je alles perfect moet weten of direct kunt oplossen, maar wel dat je stappen moet zetten. Een eerste stap is bijvoorbeeld het in kaart brengen van je waardeketen. Daarnaast kun je ook samenwerking zoeken, bijvoorbeeld via sectorinitiatieven of multistakeholder-initiatieven. Binnen zulke samenwerkingen is vaak veel kennis beschikbaar over waar bepaalde risico’s zich bevinden en hoe je deze het beste kunt aanpakken. Gelukkig zien we dat bedrijven zich steeds vaker aansluiten bij dit soort initiatieven.

Heb je een voorbeeld van een best practice? Wat voor ontwikkelingen op dit gebied zie je binnen het bedrijfsleven?

Wat ik als een goede algemene praktijk zie, is dat bedrijven kiezen voor constructieve samenwerking met hun leveranciers om mensenrechtenrisico’s aan te pakken. In de praktijk gebeurt het nog vaak dat bedrijven vooral hun eisen doorschuiven naar hun leveranciers, en die weer naar hún leveranciers. Dat is op zich een logisch begin, maar als dat het enige is wat je doet, loop je het risico dat je je eigen verantwoordelijkheid afschuift.

Wat echt werkt, is samen met leveranciers kijken naar oplossingen. Dus niet alleen zeggen wat er moet gebeuren, maar ook vragen: wat kunnen wij als bedrijf doen om dingen te verbeteren? Bijvoorbeeld door je eigen purchasing practices onder de loep te nemen, of door ondersteuning te bieden aan je leveranciers. [LH5] 

Wat zijn de grootste misvattingen op het gebied van HRDD?

Een veelvoorkomende misvatting is dat mensenrechten- en milieuvraagstukken los van elkaar aangepakt kunnen worden. In de praktijk zijn ze juist sterk met elkaar verweven. Ontbossing, bijvoorbeeld, gaat vaak samen met landroof en schendingen van de rechten van lokale of inheemse gemeenschappen. Je kunt het één dus eigenlijk niet oplossen zonder ook het ander aan te pakken.

Toch zie je in veel bedrijven dat mensenrechten en milieu nog in aparte sporen worden behandeld, met verschillende teams en processen voor ‘social’ en ‘environmental’. Maar het is juist veel effectiever om deze thema’s geïntegreerd aan te pakken. Veel van de systemen die je opzet voor human rights due diligence, zoals risicoanalyses, monitoring en stakeholder dialogen, kun je namelijk ook inzetten om milieurisico’s aan te pakken. Door die twee sporen te combineren, werk je dus efficiënter en kun je meer impact maken. 

Onlangs is de Europese Comissie met het Omnibus voorstel gekomen, waarin wijzigingen voor de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) zijn benoemd. Hoe kijk jij hiernaar?

Ik vind het jammer dat de voorgestelde wijzigingen de CSDDD minder goed in lijn zullen brengen met de UNGPs en de OECD-richtlijnen, waar de wetgeving in eerste instantie goed op was afgestemd.

Volgens best practice zou je je als bedrijf moeten richten op de grootste risico’s in je keten en je due diligence-inspanningen daarop afstemmen. In het gewijzigde voorstel ligt de nadruk echter op de directe leveranciers, terwijl de grootste risico’s vaak verderop in de keten liggen. Het idee achter de wijziging is om de administratieve lasten voor bedrijven te verlichten, maar door hen te verplichten om leveranciers te screenen waar mogelijk weinig risico’s zijn, kan het juist de efficiëntie ondermijnen en de focus weghalen van de risicovolle plekken. Daarnaast vind ik de wijziging dat bedrijven slechts eens in de vijf jaar hoeven te monitoren, in plaats van jaarlijks, een gemiste kans. Monitoring is namelijk essentieel voor het continu verbeteren van het due diligence systeem. 

Het blijft daarom belangrijk dat bedrijven HRDD uitvoeren op basis van de UNGPs en OECD-richtlijnen. Die worden al jarenlang succesvol gebruikt door veel verschillende bedrijven en zijn praktisch, logisch en bieden houvast. Deze richtlijnen helpen bedrijven niet alleen om due diligence effectief uit te voeren, maar zorgen er ook voor dat ze voldoen aan de groeiende verwachtingen van stakeholders op het gebied van mensenrechten. Lees meer over het Omnibusvoorstel en de voorgestelde wijzigingen in ons artikel hier.   

Hoe kunnen wij als 2Impact bedrijven helpen om een HRDD-systeem op te zetten?

We bieden verschillende diensten aan in relatie tot HRDD. Zo voeren we bijvoorbeeld gap-assessments uit. Hierbij vergelijken we de huidige praktijken van een bedrijf met best practices, zoals beschreven in de UNGPs en de OECD-richtlijnen. Op basis van deze vergelijking zoeken we naar eventuele gaten die we kunnen dichten. Daarnaast helpen we bedrijven met het (her)schrijven van hun mensenrechtenbeleid, omdat goed beleid de basis vormt voor verdere actie. Ook bieden we trainingen aan, zodat bedrijven hun kennis over mensenrechten en HRDD kunnen vergroten. Ten slotte bieden we risk assessments aan, waarbij we bedrijven helpen om hun mensenrechtenrisico’s te identificeren en prioriteren. Mocht een bedrijf op zoek zijn naar hulp bij een ander onderdeel van het human rights due diligence proces, dan kunnen ze contact met ons opnemen voor op maat gemaakte diensten via info@2impact.nl.

Lees hier meer over onze diensten met betrekking tot mensenrechten.